Celem konferencji była dyskusja o walorach kamienia naturalnego, jego istnieniu w przestrzeni publicznej i takim skonstruowaniu opisu przedmiotu zamówienia publicznego, by możliwe było sprecyzowanie kluczowych parametrów funkcjonalno-użytkowych, dotyczących stosowanego kamienia naturalnego w budownictwie, w oparciu o wymogi konserwatorskie oraz właściwości techniczne i wizualne. Jako dobry przykład takiej inwestycji zaprezentowano rewitalizację i remont Wyspy Muzeów w Berlinie.
Nicolai Levin, architekt z Berlina udowodnił w prezentacji multimedialnej pt. „Wyspa Muzeów w Berlinie - arkadowe elementy przestrzeni z granitu strzegomskiego”, że nie tylko istnieje możliwość zapisu przy opisie przedmiotu zamówienia sformułowań lub parametrów wskazujących na konkretny wyrób albo na konkretnego wykonawcę, ale w konsekwencji - zastosowania takiego kamienia, jakiego sobie życzy inwestor, zgodnie z prawem zamówień publicznych i zrównoważonym rozwojem regionu. Efekty tych działań były zdumiewające. – Przestrzeń publiczna musi sprawiać wrażenie otwartości, oddać ducha czasu i być zaplanowana z kamienia wcześniej w niej używanego. Natura i architektura musi współistnieć. Wszystkie te elementy są zintegrowane ze sobą, a całość dopełnia iluminacja –komentował architekt. O zastosowaniu w architekturze lokalnego materiału, w tym przypadku strzegomskiego granitu mówiła Anna Kalinowska, architekt, wyjaśniając, że odbiorca szybciej identyfikuje się z obiektem, w którym odnajdzie choćby detal wykonany z pięknego, lokalnego kamienia. - Niemal natychmiast uznaje obiekt za „swój” i go akceptuje. W gminie Strzegom, jak i w samym mieście, wiele osób jest zatrudnionych przy pozyskiwaniu i obróbce granitu. Tutaj ludzie żyją z kamieniem na co dzień - niemal za pan brat. My strzegomianie, tak mocno jesteśmy zżyci z granitem, że podświadomie szukamy go w napotkanych obiektach. Wiele radości sprawia nam, gdy odkrywamy, że jakiś element przestrzeni miejskiej np.: ogrodzenie, elewacja budynku, droga, krawężnik... wykonany został z naszego kamienia i wtedy czujemy, że jesteśmy w swoim środowisku, na swoim miejscu, tu się nam podoba – podkreślała Anna Kalinowska.
Wiele ważnych zdań padło na temat zrównoważonego rozwoju regionu, a w nim zachowanie ładu środowiskowego i gospodarczego. O znaczeniu stosowania rodzimego materiału skalnego w tym kontekście mówiła dr inż. Katarzyna Tokarczyk – Dorociak z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. W toku wypowiedzi podkreśliła ogromną ekonomiczną i społeczną wagę stosowania lokalnego kamienia dla mieszkańców Strzegomia. - W naszej gminie, w/g ostrożnych szacunków, w branży kamieniarskiej pracuje ponad 4 tys. mieszkańców w 350 firmach. Jest rzeczą naturalną i właściwą wykorzystywać materiał lokalny, którego transport nie obciąża środowiska tak jak import z zagranicy, a w dodatku rodzimy kamień daje pracę mieszkańcom i zapewnia byt wielu strzegomskim rodzinom.
- Zasoby lokalne jak podkreśla historia, zawsze były podstawą rozwoju budownictwa lokalnego, komunikacji i przemysłu. Należy zastanowić się nad zmianą przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych. Zapis o stosowaniu kamienia lokalnego w zamówieniach publicznych, a więc dostosowanie zapisów prawnych do naszych historycznie uwarunkowanych, lokalnych potrzeb inwestycyjnych byłby wielce wskazany, bo kamień stanowi podstawę rozwoju gminy – wyjaśniał Zbigniew Suchyta, burmistrz Strzegomia. I dodał: -Wysoko oceniam współudział branży kamieniarskiej w nauce, kulturze, sztuce i ochronie krajobrazu, jak jest w przypadku Fundacji Bazalt.
W trakcie konferencji omówiono prawne podstawy stosowania odpowiednich zapisów w Polsce. Prawo zamówień publicznych nie przewiduje rozwiązań mających na celu wspieranie wykonawców oferujących produkt regionalny. Zamawiający może złożyć zamówienie na konkretny produkt, jeżeli jest to poparte jego obiektywnymi i uzasadnionymi potrzebami, które mogą wynikać np. z konieczności użycia tych samych materiałów lub wymagań zamawiającego w zakresie właściwości, które spełnia jedynie dany produkt. Opisanie przedmiotu zamówienia przez wskazanie jego pochodzenia można stosować w wyjątkowych sytuacjach, gdy jest to uzasadnione specyfiką przedmiotu zamówienia i zamawiający nie może opisać przedmiotu zamówienia za pomocą dostatecznie dokładnych określeń, a opisowi towarzyszą wyrazy „lub równoważne”. O tym, że przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych nakładają na zamawiającego obowiązek dokonania opisu przedmiotu zamówienia w sposób, który służy realizacji ustawowych zasad uczciwej konkurencji, a co za tym idzie zasady równego dostępu wszystkim wykonawcom i producentom do zamówienia mówiła Irena Kowalska, naczelnik Wydziału Inwestycji i Zamówień Publicznych UM w Strzegomiu. - Zamawiający przy opisie przedmiotu zamówienia nie może stosować sformułowań lub parametrów wskazujących na konkretny wyrób albo na konkretnego wykonawcę czy producenta. Naruszeniem przepisów ustawy Pzp dotyczących uczciwej konkurencji jest umieszczenie w dokumentacji projektowej stanowiącej opis przedmiotu zamówienia lub w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia nazw, marek handlowych lub pochodzenia materiałów budowlanych, które należy zastosować podczas wykonania robót - wyjaśniła Irena Kowalska.
Należy dodać, że w przypadku, gdy inwestycja jest współfinansowana ze źródeł zewnętrznych, stwierdzone podczas kontroli nieprawidłowości w zakresie niezachowania zasad Prawa zamówień publicznych związanych z nieuczciwą konkurencją poprzez dyskryminację wykonawców czy producentów, skutkuje koniecznością zwrotu części a nawet całości przekazanej dotacji wraz z odsetkami. Ale jest nadzieja na poprawę sytuacji. Zmiana ustawy Pzp, która wchodzi w życie od 19 października 2014 r., rozszerza zapis dotyczący innych, oprócz ceny, kryteriów możliwych dla oceny ofert odnoszących się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, aspekty środowiskowe, społeczne, innowacyjne, serwis, termin wykonania zamówienia oraz koszty eksploatacji. Być może będzie to „furtka” do wyeliminowania niektórych materiałów o wątpliwej jakości.
- Cieszę się, że niecały rok po pierwszej konferencji inicjującej powstanie Klastra Kamieniarskiego, mogliśmy spotkać się na konferencji poruszającej tak ważny temat. Precyzyjne zapisanie typu kamienia w specyfikacjach przetargowych nie jest możliwe ze względu na ustawę Prawo zamówień publicznych, np. nawet tak ogólny zapis jak „granit strzegomski” jest niedopuszczalny. Taka wykładnia prawa skutkuje możliwościami zamian, podmian i w ostateczności stosowaniem kamienia, który w danej lokalizacji, stosowany być nie powinien. Staraliśmy się na konferencji odpowiedzieć na pytanie jak sobie radzić z tym problemem w obecnej rzeczywistości prawnej. Może precyzyjniejsze wytyczne projektowe? Może bardziej stanowczy nadzór konserwatorski przy obiektach zabytkowych? Cieszy mnie bardzo wysoki poziom merytoryczny panelu dyskusyjnego, martwi niska frekwencja środowiska strzegomskich kamieniarzy – konstatował Jacek Major, koordynator klastra.
„Pokaż mi krajobraz, w którym żyjesz, a powiem Ci kim jesteś”, to cytat prof. Bogdanowskiego, którym zakończyła swoją prelekcję dr Katarzyna Tokarczyk-Dorociak. Gdy popatrzymy na krajobraz strzegomskiej gminy, łatwo stwierdzić „jesteśmy kamieniarzami". Oczywiście nie wszyscy nimi jesteśmy, ale idea zrównoważonego rozwoju i myśl, że „naturalny znaczy lokalny" powinna być bliska każdemu.
