Kołowrotek jest najprostszym mechanicznym warsztatem przędzalniczym służącym do wytwarzania przędzy z włókien. Pierwsze mechanizmy tego typu powstały prawdopodobnie w Indiach około XI wieku i były tylko nieco rozbudowanym zestawem kądzieli i wrzeciona. Proces przędzenia nie był jednak ciągły. Wprowadzono więc napęd wrzeciona przy pomocy korby.
Ulepszony wynalazek nazywano kołowrotkiem ręcznym. Dalszy rozwój konstrukcji zmierzał do uzyskania procesu ciągłego i tym samym znacznego przyspieszenia przędzenia. Uzyskano to przez wprowadzenie napędu nożnego i zastosowanie wrzeciona ze skrzydełkiem. Podobne rozwiązanie stosuje się również dzisiaj, w niedoprzędzarkach skrzydełkowych. Kołowrotek używany był do przędzenia zarówno włókien zwierzęcych (wełna), jak i łykowych (len, konopie). Od sposobu napędzania nazywa się go kołowrotkiem nożnym. Pierwsza wiadomość w Europie, dotycząca użytkowania przyrządu o takiej konstrukcji pochodzi z 1298 roku, natomiast najwcześniejszy rysunek kołowrotka ze skrzydełkami pochodzi z pewnej niemieckiej książki ręcznie pisanej około 1475 roku. Ręczny kołowrotek został wyparty ostatecznie przez opisany powyżej kołowrotek z napędem nożnym (niekiedy zwany warsztatem samoprząśniczym) w końcu XV wieku.
Więcej informacji na stronie Żarowskiej Izby Historycznej: www.izba.centrum.zarow.pl
