Zgodnie z tradycją rozpoczyna się ona wraz z „pierwszą gwiazdką na niebie”, która symbolizuje Gwiazdę Betlejemską. Przygotowując nakrycie, pod obrus wkładamy odrobinę siana – nawiązując do miejsca narodzin Chrystusa. Na stole pozostawiamy dodatkowe nakrycie dla zbłąkanego wędrowca. Pierwszym elementem kolacji jest wspólna modlitwa i odczytania fragmentów ewangelii. Pod koniec XVIII wieku pojawił się zwyczaj łamania się opłatkiem przy stole. Zgodnie z tradycją na stole wigilijnym powinno znaleźć się dwanaście potraw. Wszystkie osoby powinny skosztować każdej z nich, by zapewnić sobie pomyślność w nadchodzącym roku. Ważnym zwyczajem jest także śpiewanie kolęd oraz uczestnictwo w pasterce odprawianej o północy we wszystkich kościołach. Nie zapominamy również o umieszczeniu pod choinką prezentów, które - jak mówi zwyczaj - przynosić ma dzieciątko, gwiazdka, aniołek, gwiazdor lub Mikołaj. Imieniny w tym dniu obchodzą pierwsi rodzice – Adam i Ewa.
Najbardziej tradycyjne dania, które pojawiają się na stołach to: barszcz czerwony z uszkami, zupa grzybowa, pierogi z kapustą, kapusta z grochem, kasza z grzybami, karp (smażony i w galarecie) czy kompot z suszonych owoców. Mamy też potrawy typowe dla konkretnego regionu (choć obecnie upowszechniły się one na tyle, że przygotowywane są przez mieszkańców całej Polski) – m. in. kulebiak, kutia (Podlasie) czy makówki i moczka (Śląsk).
Istotną jednak kwestią są różnice kulturowe. Warto zauważyć, że w różnych krajach święto to obchodzone jest w różnorodny sposób. W Wielkiej Brytanii bożonarodzeniowy (Wigilii raczej się nie obchodzi) posiłek zaczyna się w południe w ścisłym gronie rodzinnym. Tradycyjnymi daniami są pieczony indyk i „płonący pudding”. We Francji nie ma Wigilii. Francuzi siadają do wspólnego obiadu 25 grudnia – zazwyczaj jedzą indyka nadziewanego kasztanami i piją dużo szampana. W Stanach Zjednoczonych nie obchodzi się Wigilii, a 26 grudnia jest normalnym dniem pracy. Atmosfera świąt, a właściwie święta, jest jednak wyczuwalna na każdym kroku. Wszędzie pojawiają się świąteczne dekoracje, rozbrzmiewa dźwięk kolęd, unosi się zapach choinek, a w każdym domu gromadzą się stosy prezentów.
